مهارت های زندگی چیست

مقدمه

مهارت های زندگی تلاشی است برای بهتر زیستن و از آن جهت موثر و مفید هستند که فرد را قادر می سازند تا دانش، نگرش و ارزش های وجودی خود را به توانایی های واقعی و عینی تبدیل کند تا بتواند از نیروهای وجود در جهت شادابی و شادکامی و ایجاد زندگی مثبت برای خود و دیگران بهره گیرد. شخصی که از مهارت های زندگی بهره می بردبه موفقیت هایی می رسد و در جهت کاهش آسیب های فردی و اجتماعی توانمند می شود

وقتی ما وسیله ای می خریم راهنمای استفاده از آن را هم به شما می دهند، اما وقتی متولد می شوید، وقتی شغلی انتخاب می کنیم، وقتی پدر مادر می شویم کسی به شما دفترچه راهنما نمی دهد. هر کدام از ما بدون دفترچه راهنما پا به عرصه های مختلف زندگی می گذایم. بنابراین در هر مرحله از زندگی، برای زندگی بهتر، به دفترچه راهنما که همان مهارتهای زندگی است نیاز داریم و بعضی از این مهارت ها اکتسابی و بعضی تجربی هستند. مهارت های زندگی فرد را قادر می سازدتا دانش و ارزش های وجودی خود را به توانایی های واقعی و عینی تبدیل کند تا بتوانید از این توانایی ها بهره کافی ببرد

در این مطلب می خواهیم در مورد اهمیت آموختن مهارتهای زندگی به فرزندان و چگونگی آموزش به آنها بپردازیم

نزدیک به چهار دهه است که در دنیا آموزش مهارت های زندگی از کودکی مورد توجه قرار گرفته است. از نظر روانشناسان آموزش مهارت های زندگی به کودکان پس از تامین نیازهای اولیه دارای بالاترین اولویت قرار داد. به عنوان پدر و مادر یکی از مسئولیت های اصلی شما آموزش مهارت های زندگی برای فرزندان است و این که اطمینان داشته باشید فرزندتان برای وارد شدن به دنیای واقعی آمادگی دارد و قرار است که به بزرگسالی مسئولیت پذیر تبدیل شود

مهارت های زیادی وجود دارد که می تواند به کودکتان آموزش دهید تا به آن ها کمک کنید مسئولیت پذیر شوند و به بزرگسالی شاد و کارآمد در جامعه تبدیل شوند

جراتمندی

جراتمندی مهارتی است که به فرد اجازه می دهد تا بدون بهره گیری از هر گونه خشونت، و تجاوز به حقوق دیگران بتواند ضمن احترام به آنها با اعتماد به نفس کامل احساسات، افکار، خواسته های خود را بیان کند و از حقوق خود دفاع کند بدون اینکه به خود و یا دیگری بی احترامی کرده باشد

یک فرد جراتمند چگونه است؟

شخصی که مهارت جراتمندی دارد می تواند بدون ترس از قضاوت یا طرد شدن، نظرات و خواسته های خود را بیان کند و آنچه در درونش است را صادقانه بیان کند. از حقوق طبیعی خود دفاع کند، بدون اینکه آسیب و صدمه ای به روابط بین آنها وارد شود. همچنین این فرد به حقوق دیگران تجاوز نمی کند و به نیازها و خواسته های آنها احترام می گذارد. و بدون رودربایستی و تهدید از دیگران تقاضا می کنند تا رفتار نامطلوبشان را تغییر دهند. این کودکان زمانی که حق آنها پایمال می شود رفتارشان نه منفعلانه است و نه پرخاشگرانه بلکه قاطعانه نیازها و خواسته هایشان را بیان می کنند و موفقیت بیشتری نیز در زندگی خواهند داشت و در صورتیکه دیگران از آنها درخواست غیر منطقی مانند مصرف سیگار، مواد مخدر، سو استفاده جنسی و … داشته باشند با قاطعیت جواب “نه” می دهند. همچنین آنها احساس ناراحتی شان را به شیوه ای مناسب بیان می کنند و از کسی کینه به دل نمی گیرند. کودکانی که مهارت جراتمندی آموخته اند می توانند به موقع نه بگویند و خواسته های غیر منطقی دیگران را رد کنند. آنها روابط دوستانه خوبی با همسالانشان دارند و حق به صورت دو طرفه رعایت می شود

مهارت نه گفتن پیش نیازی است برای جراتمندی. لطفا قبل از مطالعه این مطلب به مهارت نه گفتن رجوع کنید

آثار منفی رفتار منفعلانه و عدم گرفتن حق در کودک

کودکانی که مهارت جراتمندی ندارند در برابر آزار ها و اذیت های دیگران رفتار منفعلانه از خود نشان می دهند یا پرخاشگری می کنند

رفتار منفعلانه: این افراد در برابر ضایع شدن حقشان سکوت می کند و یا به خواسته های غیر منطقی دیگران جواب مثبت می دهد

رفتار پرخاشگرانه: کودکی که با خشونت و بی احترامی پاسخ می دهد و به حقوق دیگران تجاوز می کند

پیشرفت نکردن: کسی که نمی تواند از حق خود دفاع کند و به خواسته های دیگران پاسخ مثبت می دهد. وقت و انرژی کافی برای رسیدن به خواسته های خود را ندارد و در نتیجه در زمینه های مختلف در زندگی خود پیشرفت چندانی نخواهد داشت

احساس خشم: وقتی کودک نتواند احساس ناراحتی خود را به درستی بیان کند احساس خشم زیادی در او جمع می شود و این خشم زمینه بیماری های جسمی و روانی در وی می شود

سو استفاده: چنین شخصی زمینه را برای سواستفاده دیگران فراهم می کند. احتمالا انواع سو استفاده های جسمی و روانی از کودکی که مهارت جراتمندی ندارد خواهد شد

چرا کودکم نمی تواند جرات مندانه رفتار کند؟

کمبود عزت نفس: کودکانی که عزت نفس پائینی دارند تصور می کنند نیازهای دیگران در اولویت بالاتری قراردارد. وقتی کسی حق این کودکان را از بین می برد آنها خود را به اندازه کافی شایسته نمی بینند و از حق خودشان دفاع نمی کنند

الگوی نامناسب: والدینی که در برابر ضایع شدن حقشان رفتاری منفعلانه دارند فرزند نیز همین رفتار را انجام می دهد

تشویق رفتار منفعلانه: گاهی والدین به طور ناخودآگاه رفتار منفعلانه کودک را تقویت می کنند. مثلا به کودکی که توانسته اسباب بازیهای خودش را از دوستش بگیرد گفته آفرین چه دختر مهربونی

تنبیه رفتار جراتمندانه: بعضی از کودکان وقتی رفتار جراتمندانه از خود نشان می دهند با برخورد بد والدین مواجه می شوند. مثلا به او می گویند که چه دختر بی ادبی شدی؟ دیگر نمی توان از او انتظار داشت در دیگر موقعیت ها نیز رفتار جراتمندانه ای از خود نشان دهد

آموزش مهارت جراتمندی

قبل از هر چیز باید به کودکتان آموزش دهید که چه موقعیت هایی حق طبیعی اوست و در چه موقعیت هایی حق با دیگران است

مثلا فرض کنید کودک در حال بازی با خواهرش بزرگترش بوده بعد از چند ساعت بازی؛ خواهرش خسته می شود و می خواهد که کمی استراحت کند. کودک بسیار ناراحت می شود و می خواهد که بیشتر بازی کنند. اما این موقعیت جای رفتار جراتمندانه نیست. کودک باید به احساسات خواهرش احترام بگذارد و برای رسیدن به خواسته اش صبر کند

کودک باید یاد بگیرد که وقتی حق او ضایع شد باید قاطع باشد و مستقیم به چشمان طرف مقابل نگاه کن و شانه هاایش را راست نگه دارد و حرفش را بزند.سپس باید دقیقا به طرف مقابل بگوید که چه کاری کرده که باعث ناراحتی او شده. و در پی آن احساسات خود را بیان کند و در نهایت خواسته خود را به صورت جراتمندانه صریح و شفاف بگوید

مثلا: توی حیاط به من گفتی کوتوله (توصیف) من خیلی عصبانی شدم (بیان احساس) از تو می خواهم همین الان عروسکم را به من برگردانی

بازی

یک قدم من، یک قدم تو: در فعالیت های روزانه با کودکتان قراری بگذارید. من یک قدم بر میدارم و تو را به پارک می برم حالا تو برای من چه قدمی برمیداری تا بتوانم به کارم برسم. اگه قدم برنداری می بازی

نویسنده و مدرس مهارت های زندگی: لوزا مینایی کارشناس ارشد روانشناسی ، درمانگر کودک و نوجوان

جمع آوری و نگارش این متون به زحمت و خلاقیت نگارنده سایت روان نیک انجام شده است لطفا بدون ذکر نام کپی نکنید