بلوغ زودرس

بلوغ زودرس یعنی پیدا شدن صفات جنسی ثانویه که زودتر از زمان مورد انتظار اتفاق بیافتد. پدیداری صفات ثانویه در دختران ظاهر شدن قبل از 8 سالگی و در پسران قبل از 9 سالگی بلوغ زودرس است که با پیدایش علائم بلوغ از نظر فیزیکی و هورمونی اتفاق می افتد. در ابتدا انها از همسن و سالان خود بلند تر اما به خاطر رشد سریع استخوان ها در نهایت قد کوتاهتری خواهند داشت. ظاهر شدن صفت ثانویه نیز به دلیل اینکه توانایی تولید مثل ندارند به دلیل قرارگیری در معرض (آندوژن) یا (استروژن) به وجود می اید.

درظهور بلوغ عوامل متعددی دخالت کرده و سبب تسریع یا تاخیر ان می شوند که مهمترین انها عوامل محیطی، شرایط غذایی، عامل جغرافیایی ، اب و هوا و بیماری می باشد.

بخوانید: مقاله کامل بلوغ

علائم بدنی بلوغ زودرس

بیمار فردی در سنین و قامت کودکی است اما در قسمت هایی از بدن و در زیر بغل و در چهره، مو در می آید؛ وزن زیاد می شود؛ در دختران پستان ها رشد می کند و صفات یک بالغ را پیدا می کند. در پسران حتی در خردسالان سبیل پیدا می شود و صفات ثانوی بر آنان پدید می آید. رشد جسمی سراسر بدن و اعضا را در بر می گیرد و طوری که در خردسالی، چهره مرد یا زن را پیدا می کند ولی با تناسبی کوچکتر؛ وضع عمومی خواب تغییر می کند؛ در مواردی ناراحتی درونی در فرد پدید می اید به گونه ای که سلسله تب های شدید و استفراغ به وجود می آید. (1) به طور کلی زودرسی بلوغ معمولا در کسانی به وجود می آید که از نظر جثه و رشد اعضای بدن، مخصوصا اعضای تناسلی و قد، از همسالان خود جلوتر هستند. (2)

بخوانید: مهارت گوش دادن در نوجوانان

اهمیت روانی بلوغ زودرس

این مطلب، عارضه ای ناگوار برای فرزندان اعم از پسر یا دختر است. انان پیش از انکه به سن عقلی لایق خود برسند دچار این عارضه می شوند که از آثارش، تغییر وضع چهره و قیافه، عدم رشد قامت و یا بهتر بگوییم متوقف شدن قد است؛ میزان ترشح غدد فوق کلیه در این امر بسیار موثر است. (3) البته سن پیدایش بلوغ در نوجوانان در نژادهای مختلف و شرایط مختلف با هم تفاوت دارند. (2)

بخوانید: مقاله خصوصیات بلوغ

احساس پیش رسی جنسی و عواقب آن

خطر بلوغ زودرس این است که انان بیداری جنسی دارند ولی هدف ندارد؛ در معرض فریب و احیانا اغفال قرار می گیرند. سن عقلی ان ها اندک است در عوض قدرت بدنی بسیار است. عدم تعادل و هماهنگی میان رشد جسمی و جنسی خطر آفرین است. چنین افراد پرتوقع، و جنبه تخلی انان قوی است. قادر به کنترل خود نیستند و در تنظیم اعمال و رفتار خود عاجزند. (3)

چون نوجوان خود را با هم سن و سالان خود، مقایسه می کند و مشاهده می کند فقط این مساله برای او رخ داده دچار نوعی وحشت و نگرانی می شود و ممکن است موجب انزوا گزینی و دوری از افراد و عقده حقارت شود. (4)

به طور کلی چون همسالان که وضعیت بلوغ مشابهی داشته باشند، کمتر در دسترس هستند، نوجوانانی که زود بالغ می شوند خواه دختر یا پسر، دوستان بزرگتری را می جویند که گاهی عواقب ناخوشایندی دارد. دوستان بزرگتر اغلب انها را به فعالیت هایی ترغیب می کنند که هنوز برای انها امادگی هیجانی ندارند. از جمله این فعالیت ها فعالیت جنسی، مصرف دارو و الکل، اقدامات بزهکارانه خفیف هستند. شاید به دلیل درگیری هایی از قبیل، عملکرد تحصیلی نوجوانانی که زود بالغ می شوند آسیب می بینند. (4)

آغاز میل جنسی پیش رس و خصوصا بارداری پیش از موقع، سبب تزلزل روحی و اخلاقی می شود و شخص را برای پیدایش اختلال عصبی و جنسی مستعد می سازد و مشکلات مادی فراهم نموده؛ امکان آزمایش لازم را نمی دهد که مقام شایسته خود را در اجتماع پیدا کند. (6)

بخوانید: مقاله تغییرات روانی در دوران بلوغ

عوارض بلوغ زودرس

جنبه فردی

زمینه انحراف، بیماری مقاربتی، باردای های بی حساب، ضعف عمومی بدن، ضعف عقلانی، در مواردی کم اشتهایی، درمواردی پر خوری، اضطراب و اغتشاش، عدم تمایل به فعالیت، یاس و دلسردی، اختلال در حالات و رفتار، توقف رشد فکری در عده ای، توقف رشد جسمی در مواردی

بخوانید: مهارت های ارتباطی در نوجوانان

جنبه اجتماعی

عمل بی بندی و باری در اثر تحریک، عدم تطابق رفتار جنسی با ارزش ها و اخلاقیات، تغییر اخلاق (عصبانی- خشن، لجوج) به ناچار به بزرگتر از خود پناه می برد، ارتباط نامناسب با افراد برای تخلیه هیجان (1)

بخوانید: بلوغ اجتماعی

انواع بلوغ زودرس

از نظر پزشکی: بلوغ زودرس به دو دسته تقسیم می شود:

بلوغ زودرس حقیقی (کامل)

مواردی که عامل ایجاد ان، تغییرات سرشتی (موروثی)، بدون ضایعه جسمی باشد و اینکه اختلالاتی در مغز در اثر تومورها، آنسفالیت ها، هیدروسفالی و … باشد.

بلوغ زودرس کامل: به علت فعالیت زودرس محور گنادوتروپین- گناد (هورمون های گیلکو پروتئینی هستند که اغلب از سلولهای گنادوتروپ غده هیپوفیز ترشح می شوند. این هورمون ها در رشد، تولید مثل و عملکرد جنسی نقش اساسی دارند.) رخ می دهد و به همین علت بلوغ زودرس مرکزی (Central Pernicious Puberty) هم نامیده می شود.

این بلوغ زودرس، در دخترها 5-10 برابر پسرها دیده می شود. می تواند به علت ضایعات سیستم عصبی مرکزی باشد ولی اغلب ایدوپاتیک (کلمه ایدیوپاتیک بیشتر در پزشکی به کار برده می شود و منظور از آن این است که علت به وجود آمدن بیماری خاصی ناشناخته است) است و علتی برای آن پیدا نمی شود.

در دخترها نسبت ضایعات سیستم عصبی مرکزی به موارد ایدوپاتیک در ایجاد بلوغ زودرس حقیقی 1 به 5 است در صورتیکه این نسبت در پسرها 1 به 1 می باشد. بنابراین در هر کودک مبتلا به بلوغ زودرس مرکزی به ویژه اگر پسر باشد بررسی نورولوژی لازم است.

تومورهای سیستم عصبی مرکزی می توانند منجر به بلوغ زودرس گردند و همچنین بلوغ زودرس به دنبال عفونت های سیستم عصبی مرکزی (مننژیت- آنسفالیت)، ضربه سر، بیماری های گرانولوماتوز (عروق با اندازه کوچک تا متوسط را غالبا در دستگاه تنفسی فوقانی (بینی و سینوسها) دستگاه تنفسی تحتانی (ریه ها) و کلیه ها درگیر می نمایند) کسیت های آراکنوئید (ساک های پر از مایع هستند که بین مغز یا غشای طناب نخاعی قرار دارند) و هیدروسفالی رخ می دهد. بچه های دارای تومور مغزی ممکن است علائم دیگری مثل سردرد، اختلال بینایی، دیابت بی مزه، هیدروسفالی یا آتروفی عصب اپتیک همراه با بلوغ زودرس داشته باشند.

بخوانید: تغییرات روانی در دوران بلوغ

بلوغ زودرس کاذب (ناکامل)

مواردی که صفات ثانویه جنسی، در اثر بروز پرکاری یا تومورهای غدد فوق کلیوی، یا تخمدان و یا بیضه ها زودتر بروز نماید.

در این نوع بلوغ زودرس، علائم بلوغ بدون فعالیت محور هیپوتااموس- هیپوفیز- گناد بلکه به علت افزایش مستقل آندروژن یا استروژن ظاهر می شود به همین علت محیطی هم نامیده می شود.

علت آن:

یک- ترشح غیر طبیعی گنادوتروپین ها

دو- ترشح هورمون های جنسی

سه-موتاسیون هایی که بر روی تولید هورمون های گنادی تاثیر می گذارند

چهار- هیپوتیروئیدی مزمن (تیروئید پرکار مزمن)

بخوانید: ویژگی های نوجوانی

نقاط زودرسی بلوغ در حالات دختران و پسران

پسرهای زودرس از دید بزرگسالان، آرمیده، مستقل، متکی به نفس، جذاب و محبوب هستند. در مدرسه مقام های رهبری متعددی کسب می کنند و قهرمان ورزش می شوند. در مقابل پسرها دیررس، خیلی دوست داشتنی نیستند. بزرگسالان و همسالان، آنها را مضطرب، بیش از حد پرچانه و محبت خواه می انگارند.

تاثیر زمانبندی بلوغ بر دخترها، کاملا بر عکس است. دخترهایی که زود بالغ می شوند از نظر محبوبیت، زیر متوسط هستند؛ اعتماد به نفس ندارند، گوشه گیر به نظر می رسند و استرس روانی دارند و مقام های رهبری کمتر کسب می کنند. رفتار منحرف مانند شرکت در فعالیت های جنسی پیش از موقع نیز در آنها بیشتر است و در مدرسه پیشرفت تحصیلی کمی دارند. در مقابل همسالان آنها که دیرتر بالغ می شوند وضع خیلی خوبی دارند. آنها در مدرسه جذاب، دوست داشتنی، معاشرتی و رهبر پنداشته می شوند.

بخوانید: رشد مغز در نوجوانی

به نظر می رسد این دو عامل این روند را توجیه می کنند:

اینکه بدن دختران تا چه اندازه ای با آرمان های فرهنگی جذابیت همخوانی داشته باشد (تصویر بدن دختران زودرس برای خودشان کمتر خوشایند و بین پسرها بر عکس آن صادق است. نتیجه گیری نوجوانان در مورد ظاهرشان، عزت نفس و سلامت روانی آنها را شدیدا تحت تاثیر قرار می دهد).

اینکه تا چه اندازه ای نوجوانان از لحاظ جسمانی با همسالانشان جور باشند. اگر نوجوانان با همسالانی که از نظر بلوغ زیستی شبیه خود آنها هستند کاملا احساس راحتی کنند، نباید تعجب کنیم. چون همسالانی که وضعیت بلوغ مشابهی داشته باشند کمتر در دسترس هستند. (5)

البته بعضی از روانشناسیان خلاف این نظریه معتقدند پسران زودرس به سختی با تغییرات سازگار می شوند برعکس دختران زودرس، و دختران زودرس را دارای عزت نفس بالا می دانند. (7)

بخوانید: هویت یابی در نوجوانی

عوامل بلوغ زودرس

عوامل زیادی در شروع بلوغ اهمیت دارند ولی بیشتر بار این عوامل وابسته به ژنوم افراد است. در واقع این ژنتیک است که تعیین می کند در چه سنی فرد وارد بلوغ شود اما چنین به نظر می رسد که سایر عوامل نیز بر سن شروع و البته پیشرفت تکامل بلوغ تاثیر گذارند. تغذیه، وضعیت عمومی سلامت، موقعیت جغرافیایی و البته حالت روانی همگی می توانند بر زمان شروع بلوغ اثر بگذارند. اینکه در بیشتر موارد نشانه های بلوغ در یک دختر تقریبا در همان زمانی که مادرش بلوغ را تجربه کرده ظاهر می شود، نشان می دهد ژنتیک بر زمان آغاز این پدیده اثر مستقیم دارد. این در واقع در ساختار بدن فرد تعیین شده است اما این تنها ژن نیست که تعیین کننده است. برخی عوامل محیطی هم این ژن را می پرورانند، از جمله وزن، قد و تغذیه

به طور کی عوامل زودرس بلوغ به 5 دسته تقسیم می شود:

اختلالات فیزیولوژیک: اختلال در ترشح غدد هیپوفیز و فوق کلیوی، کم کاری تیروئید یا هیپوتیروئیدیسیم (پرکاری تیروئید) افزایش هورمون های هرمافرودیسم (8) قطع غده تیفوس و پینال

عوامل جغرافیایی: در مناطق گرمسیر و معتدل، سن بلوغ ممکن است زودتر باشد؛ در مناطق سردسیر بالعکس است. که زندگی مرفه، بهداشت و تغذیه خوب و کامل و استفاده از مواد شیمیایی (مثل شامپوی یددار)

عوامل فرهنگی: رادیو، تلویزیون، سینما، نوع روابط وضعیت اقتصادی جامعه، محرک های بیرونی (4) بازی ها و نوازش های غلط و بی غرض توسط والدین در دوران خردسالی، اضطرابات و ناامنی های مکرر برای کودک و دلشوره هایی که برای او در عرصه زندگی حاصل می شود، نوع لباس، معاشرت ناصحیح، ستایش جنس مخالف نزد کودک، تعقیب کنجکاوی تجسس توسط کودک، نیاز شدید به محبت، نقص اخلاق و شوخی های بی بندوبار، دیدن صحنه های جنسی و شنیدن داستان ها و شرح حال های مربوط به آن نوع مسائل جنسی، تصویرها و تبلیغات انواع رسانه ها مانند تلویزیون و ماهواره ، اینترنت و …

عوامل سرشتی و طبیعی: بلوغ زودرس در مواردی صورت ژنتیک دارد که ژن های موجود در کرموزوم ها از را توارث، این بیماری را به افراد منتقل کند (1)

بخوانید: افسردگی در نوجوانان

عوامل شایع بلوغ زودرس جنسی در پسران

بلوغ جنسی در سنین قبل از 9 سالگی در پسرها به عنوان یک رویداد غیر طبیعی تلقی می شود. بلوغ زودرس یا بلوغ جنسی Isosexual کامل، زمانی به وجود می آید که مردسازی ناقص و فرآیند اسپروماتوژنز(ساختن اسپرم) روی داده باشد. در حالی که بلوغ زودرس کاذب یا بلوغ زودرس جنسی ناقص در مواردی به وجود می آید که مردسازی بدون ساخت اسپرم اتفاق می افتد. یعنی اینکه تشکیل آندرون ناشی از فعال شدن زودرس سیستم هیپوفیز- هیچوتالاموس نیست. هر چند افتراق این دو مشکل است، اما این تفاوت وجود دارد.

عوامل شایع در بلوغ زودرس دختران (4)

ضایعه مغزی

ترشح فوق العاده هیپوفیز که زمینه ترشح هورمون های فولیکل را فراهم می آورد

تومورهای تخمدان

تومور تکتوم و لتئوم

راه های درمان و کنترل آن (1)

درمان باید زود شروع شود (قبل از سن استخوانی 12 سال برای دختران و 13 سال برای پسران) در صورت موفقیت، پزشک درمان را تا رسیدن کودک به سن طبیعی بلوغ ادامه می دهد و سپس قطع می کند تا بلوغ به طور طبیعی در سن طبیعی پیش رود. آگاهی والدین به نشانه های بلوغ زودرس با مراجعه زود و به موقع موفقیت درمان را به دنبال دارد. نکته مهم این است که هوش این کودکان طبیعی و حتی در مواردی بالاتر از کودکان هم سن است، ولی به دلیل تغییرات ظاهری و نیز تاثیر هورمون ها، ممکن است دچار اختلالات رفتاری، حالت های تهاجمی و حتی افسردگی شوند. در برخی موارد، روش های جراحی برای درمان توده هایی که در مغز به صورت نابه جا هورمون ترشح می کنند. استفاده می شود.

به طور کلی رعایت مسائل زیر برای کنترل این پدیده مفید خواهد بود:

کنترل عوامل آلوده کننده محیطی

ایجاد زمینه برای کار و اشتغال و سرگرمی مناسب

احتراز از وارد آوردن لطمه روحی به کودک

خودداری از نوازش های بیجا

برهنه شدن در حضور کودک ممیز و نوجوان

معالجات پزشکی و حتی در موارد حاد، جراحی تومورها

کنترل آمد و شدها، معاشرت ها، خورد و خواب های فرد

بخوانید: مهارت کنترل خشم در نوجوانان

منابع

با اقتباس از مقاله بررسی عوامل و عوارض بلوغ زدرس جنسی دختران و پسران در منابع روانشناسی (رامین عزت طلب مقدم)

یک-خانواده و مسائل جنسی کودکان، دکتر علی قائمی، انتشارات انجمن اولیا و مربیان

دو-روانشناسی رشد از کودکی تا نوجوانی، حسین نجاتی، نشر مهشاد، چاپ اول 1377

سه-شناخت، هدایت و تربیت نوجوانان و جوانان، دکتر علی قائمی، نشر امیری، چاپ هفتم بهار 1378

چهار- بحران ها و درمان ها در دوره بلوغ، محمد ناصر انتصاری، ناشر: موسسه گرگان، چاپ اول 1382

پنج- روانشناسی رشد، از نوجوانی تا پایان زندگی، ج 2، اورا ای برگ، مترجم یحیی سید محمدی، نشر اسباران، چاپ پنجم بهار 1385

شش- روانشناسی وتربیت جنسی کودکان و نوجوانان، و. د، کوچتکف، و. م. لاپیک، مترجم: محمد تقی زاده، نشر بنیاد، چاپ دوازدهم

هفت- مقدمه ای بر دوران نوجوانی

هشت- مقاله دکتر قائمی، بلوغ زودرس، مجله پیوند، آبان 1364، شماره 73

بلوغ زودرس در چه سنی است، بلوغ زودرس، بلوغ زودرس پسرم، بلوغ زودرس دخترم، علائم بلوغ زودرس در دختران، علائم بلوغ زودرس در پسران، شامپو و بلوغ زودرس، عوارض بلوغ زودرس، آمپول جلوگیری از بلوغ زودرس