مهارت حل مساله در نوجوانان

همه نوجوانان در زندگي با موانع و مشكلاتي روبرو ميشـوند و بـراي گـذر از آنهـا بـه يادگيري مهارتهاي مختلف از جمله مهارت حل مسئله نياز دارند. اين مسئله زماني اهميت بيشـتري پيدا ميكند كه تغييرات رشدي سريع كودكان، مانند تغييرات هورموني سريع، سبب تنشهاي شـديد دروني و اختلال در روابط بين فردي شود

دنیایی که در آن زندگی می کنیم پر است از مشکلات که بخش جدایی ناپذیر زندگی هستند. حل مساله یک فرایند شناختی_رفتاری است که به نوجوان کمک می کند راه حل های مفید و موتری را برای مسائل روزمره زندگی پیدا کند

بخوانید: مهارت تفکر انتقادی در نوجوانان

مهارت حل مساله چه کمکی به ما می کند؟

افرادی که مهارت بالایی در حل مساله دارند می دانند مسائل خود را چطور حل و فصل کنند و اعتماد به نفس بیشتری دارند چون وقتی با مشکلات زندگی روبرو می شوند راه حلی برای آن پیدا می کنند. این افراد اضطراب کمتری را تجربه می کنند چون در زمان بروز مشکل می توانند استرس خود را کنترل کنند
این افراد راحت تر می توانند ازچالش ها بیرون بیایند و از چالش به عنوان فرصت استفاده می کنند؛ توانایی های خود را شکوفا می کنند و به دنبال آموختن مهارتهاي جدیدتر هستند

بخوانید: مهارت شنیدن در نوجوانان

آشنایی با مهارت حل مسأله

در فرایند (حل مسأله) فرد باید در رویارویی با مشکلی که در حال حاضر ایجاد شده است بتواند راه حل های زیادی را پیدا کند و سپس با فرایند تصمیم گیری و با در نظر گرفتن پیامدهای هر یک از این راه حل ها، بهترین انها را برای رفع مشکل حاضر بکار ببندد. بر این اساس افراد نیازمندند که چگونگی تفکر و نه فقط چرایی آن را یاد بگیرند

بعضی افراد حتی قادر به برطرف کردن مسائل روزمره خود نبوده و در مقابل کوچکترین مشکلی که برایشان پیش می آید، دچار پریشانی، دست پاچگی، آشفتگی و ناراحتی می شوند. افرادی که فاقد توان حل مسائل و مشکلات خود هستند، معمولاً

یک) وجود مشکل را دلیل بر ضعف، بی کفایتی، بی لیاقتی و یا بدشانسی خود می دانند

دو) مسئولیت ایجاد مشکل را به گردن دیگران انداخته و برای حل آن قدمی بر نمی دارند

سه) به هنگام مواجهه با مشکل به جای اندیشیدن برای حل آن، مدام خود یا دیگران را سرزنش و ملامت می کنند

چهار) معتقدند یک دنیای خوب، دنیای بدون مشکل است

پنج) روش معمول این افراد، اجتناب یا فرار است

شش) معمولاً بدون اندیشه کافی و با عجله و تکانشی عمل می کنند

هفت) خودشان را باور نداشته و در مقابل مشکلات احساس درماندگی و ناامیدی می کنند

هشت) قادر به پیش بینی پیامد رفتارهای خود و تشخیص راه حل بهینه نیستند

در مقابل این گروه، افراد دیگری نیز وجود دارند که حل مسائل و مشکلات متنوع نه تنها در درون آنها آشوبی ایجاد نمی کند، بلکه آنها رابه این سطح از خودآگاهی می رساند که با پشت سر گذاردن هر مشکل، درس جدیدی از زندگی گرفته و نقاط ضعف خود را بهبود بخشند. عمده ترین علت موفقیت این افراد آن است که به هنگام روبرو شدن با مشکلات، از روشی منظم و مرحله به مرحله استفاده می کنند. در حالی که گروه اول فاقد این توانمندی هستند

بخوانید: مهارت نه گفتن در نوجوانان

روش بارش فکری

مرحله اول) نوشتن تمام راه حل ها

تمام راه حل‌های ممکن و ناممکن را می‌نویسیم. در این مرحله باید به این نکته توجه داشته باشید که بدون هیچ سانسور ذهنی راه حل‌ها را بنویسید اعم از منطقی و غیرمنطقی. حتی راه‌حل‌های عجیب را نیز یادداشت کنید. هیچ محدویتی را در این مرحله اعمال نکنید. چون چارچوب‌دار کردن ذهن خلاقیت را از بین می‌برد. در مورد راه حل‌هایی که به ذهن‌تان می‌رسد قضاوت ارزشی نکنید. به خاطر داشته باشید هر چه راه حل‌های زیادی داشته باشید احتمال انتخاب راه حل مناسب برای حل مشکل بیشتر خواهد بود

بخوانید: مهارت کنترل خشم در نوجوانان

مرحله دوم) حذف راه‌حل‌های غیرمنطقی و بعید

بعضی از راه‌حل‌هایی که در مرحله قبل یادداشت کرده‌اید ممکن است غیرمنطقی و یا همراه با آسیب به خود و یا دیگران باشد و یا پیامد نهایی مناسبی را در پی نداشته باشد در این مرحله راه حل‌های نامناسب را حذف می‌شود

مرحله سوم) انتخاب راه حل مناسب

در این مرحله با توجه به سه اصل زمان، امکانات و محدودیت‌ها عمل کرده و راه حل بهتر را انتخاب می‌کنید. به طور مثال پنج راه حل از ۲۰ راه حل باقی مانده در مرحله قبل را انتخاب کرده و مزایا و معایب هر ۵ راه حل را یادداشت می‌کنید

مرحله چهارم) انتخاب راه حل نهایی و پایش

با توجه به معایب و مزایا که برای راه حل‌ها نوشته بودید راه حل مناسب را انتخاب کرده و به کار بگیرید و پایش می‌کنید که آیا راه حل کارآمد بوده است یا خیر؟ اگر راه حل مناسب نبود می‌توانیم تعدیل کرده و راه حل دیگری هم به این راه حل اضافه کنیم. اگر راه حل‌ها بعد از اضافه کردن مؤثر نبود مجدد به مرحله اول بارش فکری بازگشته و ادامه دهید

بخوانید: علائم افسردگی در نوجوانان

دلایل ضعف در حل مسئله چیست؟

مهارت حل مسئله مانند سایر مهارت‌های زندگی باید تقویت شود. برای اینکه در این مهارت قوی شویم، باید با رویکرد صحیح و مناسبی آن را تمرین کنیم. متأسفانه بسیاری از ما متوجه اشتباهاتی که در زمان حل مسئله مرتکب می‌شویم، نیستیم. از دلایل ضعف در حل مسئله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد

یک) اشتباه گرفتن نشانه‌ها با دلایل واقعی مشکلات

اکثر ما بیشتر انرژی خود را برای کنار آمدن با نشانه‌های مشکل صرف می‌کنیم،‌ بدون اینکه دلیل واقعی آن را درک کنیم. برای شناخت دلایل ریشه‌ای یک مشکل، باید اولین نتیجه‌گیری ذهن‌ خود را به چالش بکشیم و سؤالات صحیح بپرسیم تا در نهایت بتوانیم فراتر از مشکل را ببینیم

دو) جست‌وجوی راه‌‌حل‌های سریع به جای راهکارهای مؤثر

ما اغلب تمایل داریم برای مشکلات راه‌حل‌های سریع پیدا کنیم. این کار باعث می‌شود اولین راه‌حل‌ ذهن خود را بدون توجه به رابطه‌ی علت و معلولی پشت مشکل،‌ باور کنیم. به همین دلیل است که ما به ندرت به هسته‌ی مشکلات می‌رسیم و اغلب راهکارهای غیرمؤثر را انتخاب می‌کنیم

سه) تکیه‌ی بیش از حد به دانش‌ خود

در نهایت ما مهارت حل مسئله ضعیفی داریم چون بیش از حد به دانش‌مان اتکا می‌کنیم. یک تصور غلط این است که هرچه بیشتر بدانیم، توانایی بیشتری برای غلبه بر مشکلات داریم. اما واقعیت این است که دانش محض، ما را به افرادی بامهارت در زمینه‌ی حل مسئله تبدیل نمی‌کند و چیزی که به آن نیاز داریم مهارت‌های تفکر منطقی است که به ما امکان می‌دهد منتقدانه و خلاقانه فکر کنیم

بخوانید: ویژگی های نوجوانی

راه‌هایی برای تقویت مهارت های حل مسئله

در بدترین اوقات خود خوب فکر کنید

همه ما با مشکلات و مسائل متفاوتی برخورد می کنیم. برای حل مشکلات خود و یاد دادن این کار به دیگران باید در بدترین اوقات خود فکر کنید و فرآیندی را که برای خارج شدن از آن انجام دادید به یاد داشته باشید

یادداشت برداری کنید

در حین انجام این کار حتماً یادداشت برداری کنید و روند عملکرد خود را مهندسی معکوس کنید ، سپس این موارد را در موقعیت های دیگر به کار ببرید

همیشه در حال یادگیری باشید

هرچه دستاوردهای بیشتری جمع آوری کنیم ، به نتیجه های بیشتری می رسیم

تمرین خلاقیت

خلاق بودن را تمرین کنید. هر چی بیشتر به راه های مختلف فکر کنید خلاق تر خواهید شد. خلاقیت مثل ماهیچه است و هر بیشتر تمرین کنید قدرتمند تر می شود. هر ایده ای هر چقدر بی معنی به نظر می رسد را بیان کنید

. هر چقدر پاسخ های بیشتری در دست داشته باشید برایتان مفیدتر خواهد بود. و بعد از بین آنها می توانید بهترین راهکار را انتخاب کنید

بخوانید: هشت دلیل روی آوری اعتیاد در نوجوانان

خودتان را سرزنش نکنید

وقتی نمی توانیم سریعا مشکل را حل کنیم معمولا خود را سرزنش می کنیم ولی این سرزنش باعث پیشنهاد می‌ شود از وضعیتی که به یک راه‌حل نیاز دارد عقب نشینی کنید و از نقطه‌نظر عینی به آن نگاه کنید

تعریف مساله

قبل از حل یک مساله باید بدانید با چه چیزی مواجه هستید؛ تا بتوانید آن را به خوبی بررسی کنید
پس بهتر است بتوانید آن را برای خودتان تعریف کنید، شرایط و گزینه ها را انتخاب کنید تا بتوانید بهترین تصمیم را بگیرید

تغییر دیدگاه ها

نوع نگاه خود را تغییر دهید و از نگاه دیگران به مسائل نگاه کنید. در اینصورت می توانید تصمیمی بهتر و آگاهانه بگیرید

از ایده های دیگران استقبال کنید

در حل مشکلات از نقطه نظرات دیگران استفاده کنید و با آنها مشورت کنید. امتحان کنید بازخوردهای فوق العاده ای دریافت می کنید. زیرا شما به دلیل نزدیکی با مشکل به بعضی مسائل توجه نشان ندهید

ارتباطات غیر معمول برقرار کنید

پیچیده‌ترین راه‌حل‌ها برای مشکلات لزوما ً پیچیده نیستند، میتوان گفت آنها واقعا خلاقانه هستند. خلاقیت تنها در مورد ایجاد یک چیز جدید نیست. بلکه توانایی پیدا کردن ارتباطات غیرعادی بین چیزهای آشنا نیز هست. توصیه من این است خلاقیت خود را با بررسی هرچه بیشتر ایده ها تقویت کنید. هر چه ایده‌های بیشتری را یاد بگیرید، راه‌حل‌های خلاقانه تری برای آنها آماده خواهید کرد

بخوانید: مهارت همدلی در نوجوانان

از بدن خود غافل نشوید

بدن و ذهن به عنوان بخشی از یک ارگانیسم با یکدیگر در ارتباط هستند. این بدان معناست که اگر می خواهید سلامت روان و مهارت های حل مسئله را بهبود بیخشید، نمی توانید از سلامت جسمی خود غافل شوید. به یاد داشته باشید که اگر مدت طولانی را پشت میز کار خود با رایانه کار میکنید، به طور منظم ورزش کنید، درست بخوابید و خوب استراحت کنید

ساده سازی مسائل

مشکل را تا اساسی ترین حالات ساده سازی کنید. سپس راه حل را ساده کنید. دو یا سه قدم مشخص را تعیین کنید که با برداشتن آن ، مشکل حل خواهد شد. در اکثر موارد این کار ساده است

نگاه به مشکل به عنوان فرصت

مهارت حل مسئله در موفقیت نقشی اساسی دارد. یکی از نکات اساسی در این مورد، طرز فکر شما در مورد مسئله است. اگر به خودتان اجازه می دهید که از مشکل برآشفته یا ناامید شوید ، احتمالاً بهترین راه حل را پیدا نمی کنید. مشکلات را به عنوان فرصتی برای یادگیری، خلاقیت و پرتحرک بودن ببینید

تغییر روال عادی زندگی

یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها برای حل مساله، تفکرات عادی است . برای حل مشکلات باید به روش‌های خلاقانه فکر کنید . و برای فکر کردن به شیوه ای خلاقانه ، باید از برنامه های روتین خود خارج شوید . یکی از بهترین راه‌های رسیدن به مغزی خلاقانه ، زمان‌بندی و دور شدن از میز کار ، رفتن به پیاده‌روی و اجازه تنفس به ذهنتان است. در این صورت خواهید دید که ایده‌های جدید چگونه پدیدار می‌شوند

بخواننید: مهارت ارتباط موثر در نوجوانان

معرفی کتاب

پکیج مهارت های زندگی نوجوانان، انتشارات سایه سخن