Project Description
مرگ جزئی جدایی ناپذیر در زندگی همه ماست. هرکدام از ما بارها این اتفاق غم انگیز را تجربه کرده ایم شیوع بیماری کووید 19 و افزایش میزان مرگ و میر باعث شده تا بیش از هر زمان دیگری با این پدیده مواجه شویم. مواجه با مرگ عزیزان تجربه دشواری ست و هنگامی که در خانواده کودکی داشته باشیم این مواجهه و توضیح آن برای کودکان گاهی تبدیل به مسئله ای پیچیده می شود زیرا از سویی نمی دانیم که بهتر است چطور این واقعه را برای فرزندمان شرح دهیم تا آسیب کمتری ببیند و از سوی دیگر نمی دانیم او چه واکنشی نشان خواهد داد و چطور با این مسئله کنار می آید
در این یادداشت به شما می گوییم که چطور درباره مفهوم مرگ و از دست دادن عزیزان با کودکان صحبت کنید تا این مسئله را راحت تر بپذیرند و آسیب کمتری ببینند
کودکان در سنین پیش از دبستان
کودکان زیر 6 سال تا حدی با مرگ آشنا هستند. آنها پیش از آنکه با این مسئله در خانواده خود مواجه شوند از طریق برنامه های تلویزیونی، داستان ها و ….. درباره مرگ شنیده اند. حتی ممکن است حشرات مرده را دیده باشند و یا ماهی قرمزی داشتند که آن را از دست داده اند
با این وجود در این سن آنها نمی توانند درک کنند که مرگ اتفاقی دائمی ست و کسی که فوت شده هرگز به زندگی بر نمی گردد
از زبان ساده و مستقیم متناسب با سطح درک آنها استفاده کنید
کودکان در این سن نیاز به توضیحات واضح، شفاف و بسیار ساده دارند. ما نمی‌توانیم به کودکان بگوییم که کسی را از “دست داده‌ایم“، زیرا ممکن است واقعاً مفهوم چیزی که می‌گوییم را درک نکنند. همچنین تعبیرهایی مانند “پدربزرگ را گم کرده ایم” یا “مادربزرگ به جای دیگری رفته است” یا “عمو خوابیده” می تواند برای کودک خردسال گیج کننده یا گمراه کننده باشد.حتی کودک پیش دبستانی شما ممکن است نگران شود که خوابیدن در شب هم به این معنی است که او نیز خواهد مرد
بهتر است که با نرمی و با آرامش با کودکان صحبت کنید و از اصطلاحات و واژگان “مرده” ، “فوت شده” و “مرگ” استفاده کنید. به کاربردن لغات متناسب به کودکان کمک می کند تا این موضوع را بهتر درک کنند. تحقیقات نشان می دهد که استفاده از کلمات واقع گرایانه برای توصیف مرگ به روند عزاداری کمک می کند
بهتر است با کودک خود در یک مکان آشنا صحبت کنید ، جایی که اسباب بازی مورد علاقه اش در دسترس باشد او احساس راحتی بیشتری می کند. همانطور که در حال بازی است، صادقانه موضوع را با او مطرح کنید می توانید بگویید: متاسفانه پدربزرگ فوت شده! همه آرزو می کردند کاش نمی مرد و سالهای بیشتری زندگی می کرد. وقتی آدم ها می میرند، بدن آنها دیگه کار نمی کنه و دیگه نمی توانند غذا بخورند، راه بروند یا بازی کنند. ما دیگه نمی توانیم او را ببینیم
در ادامه جملات دیگری را هم برای طرح موضوع به شما پیشنهاد می دهیم. شما می توانید عبارات دیگری را انتخاب کنید، مهم این است که اصولی که در بالا توضیح دادیم را رعایت کنید
چند عبارت پیشنهادی برای توضیح مفهوم مرگ به کودکان
یک: ما می دانیم که همه موجودات زنده روزی خواهند مرد. گلها ، حیوانات ، درختان ، پروانه ها….. همه مردم در نهایت می میرند
اگر کودک قبلا حیوان مرده ای را در کنار جاده دیده و یا ماهی قرمزی داشته که آن را از دست داده می توانید آن خاطره را یادآوری کنید یا در عکس ها برگ های زرد درختان را به او نشان دهید و راجع به این موضوع صحبت کنید
دو: اکثریت مردم وقتی خیلی پیر شوند، خواهند مرد. گاهی اوقات، بعضی آدم ها قبل از پیر شدن می میرند مثلا به دلیل یک تصادف یا یک بیماری جدی
سه: وقتی کسی می میرد ، بدن او متوقف می شود و دیگر کار نمی کند مثلا نمی تواند حرکت کند، صحبت کند، کسی را بغل کند یا بازی کند
می توانید صحبت خود را اینطور به پایان برسانید
ما آدم های بسیار سالمی هستیم و می خواهیم همه تلاش خود را انجام دهیم تا سلامت مان را حفظ کنیم ، زیرا من می خواهم در اینجا باشم کنار تو تا با هم بازی کنیم، به مسافرت بریم ووووو
اگر کودک شما بی علاقه به نظر می رسد نگران نباشید. حتی ممکن است در حالی که گریه می کنید، انتظار داشته باشید او نیز گریه کند اما به احتمال زیاد کودک نوپای شما گریه نخواهد کرد. چرا که کودکان خردسال همان احساسات بزرگسالان را احساس نمی کنند زیرا مفهوم مرگ را کاملا درک نمی کنند
انتظار داشته باشید که فرزندتان بطور مکرر راجع به مرگ از شما سوال کند
انتظار داشته باشید فرزندتان بطور مداوم از شما بپرسد چه اتفاقی افتاده یا چه موقع بستگان یا حیوان خانگی شما برمی گردد. دکتر کندی مور روانشناس کودک، می گوید: روز به روز ، ممکن است او سوالات تکراری را از شما بپرسد. فکر نکنید که او به دنبال معنای عمیق تری ست، زیرا اینطور نیست. او به شما نیاز دارد که به طور مداوم ، راجع به این موضوع توضیح دهید. به سوالات پاسخ دهید، زیرا این امر به او کمک می کند تا درک نهایی و بهتری از مرگ داشته باشد
به عنوان راهی برای درک او ، سعی کنید کودک پیش دبستانی خود را به پرسیدن سوال تشویق کنید. ممکن است او به طور مکرر همان سوالات را بپرسد ، بنابراین با صبر و حوصله به او پاسخ دهید. نیازی به توضیح طولانی نیست. می توانید پاسخ دادن به او را اینگونه شروع کنید: “نظر تو چیه؟” یا ” تو چی فکر می کنی؟” و سپس بر اساس پاسخ فرزند خود گفتگو را ادامه دهید
اگر سوالی از شما می پرسد که پاسخش را نمی دانید، صادقانه بگویید: نمی دانم
در خلال گفتگوها مطمئن شوید که فرزند شما می داند این اتفاق تقصیر او نیست. زیرا کودکان در سنین پیش از دبستان خود را محور دنیا می دانند و فکر می کنند جهان به دور آنها می چرخد ، بنابراین ممکن است خود را بخاطر مرگ اطرافیان سرزنش کنند. به کودک خود اطمینان دهید که او مقصر نیست و هیچ کس نمی توانست جلوی مرگ را بگیرد
ممکن است کودکان خردسال در واکنش به مرگ اطرافیان بهانه گیری کنند و یا بسیار وابسته شوند. اگر در حال سپری کردن بحران های رشدی مانند از شیرگرفتن و یا از پوشک گرفتن کودک باشید، احتمالا در برنامه های خود دچار وقفه خواهید شد
می دانم که بسیار سخت است اما تا جایی که می توانید تمام تلاش خود را انجام دهید تا برنامه روزانه کودک خود را کاملاً کنار نگذارید ، زیرا برنامه روزمره او به او احساس امنیت می دهد. بهتر است که او به موقع بخوابد، به موقع بیدار شود، به موقع غذا بخورد و اگر در گروه بازی عضو است، دوباره به جمع دوستانی که در آنجا دارد بپیوندد
کودکان سنین دبستان
دکتر لیزا دامور متخصص روانشناسی معتقد است: در مورد کودکان گروه سنی ۶ تا ۱۱ سال، داستان متفاوت است. در این سنین کودکان اغلب برای شنیدن توضیحات خیلی مشتاق هستند. این کودکان آمادگی درک آنچه باعث اختلال به این بزرگی در زندگی روزمره‌شان شده یا مسبب مرگ عزیزان‌شان شده را دارند. گاهی اوقات می‌توانیم پاسخ سوالاتی که می‌پرسند را بدهیم، و گاهی خودمان هم پاسخ را نمی‌دانیم، که این موضوع برای کودکان بسیار سخت است
درمورد نوجوانان، این روند سخت‌تر است، زیرا احساسات در بزرگسالان قدرتمندتر است. در بعضی مواقع ممکن است نیاز به اطمینان خاطر داشته باشند که شدت غم و اندوهشان یا حتی برای لحظاتی فراموش کردن و فکر نکردن به مرگ یکی از افراد خانواده همه طبیعی و قابل انتظار است، چرا که نوجوانان ممکن است 
نگران باشند که در اینگونه موارد عکس‌العمل صحیحی از خود نشان ندهند. کودکان ۶ تا ۱۱ سال و نوجوانان دوره‌هایی از ناباوری یا شوک دربرابر از دست دادن کسی که به آنها نزدیک بوده را تجربه کنند، یا حتی لحظاتی فراموش کنند که چه اتفاقی افتاده، که این هم دفاعی کاملاً طبیعی و سالم است که ذهن استراحتی کوتاه درمقابل اخبار خیلی دردناک دارد. حالات تدافعی گذرا هستند (می‌آیند و می‌روند)، و ممکن است با امواجی از احساسات شدید همراه باشند. در طول زمانی که نوجوانان سعی می‌کنند در ذهن خود مرگ کسی که دوستش داشتند را تجزیه و تحلیل کنند، به همدلی و شکیبایی زیاد نیاز دارند و سزاوار آن هستند
فرزندان خود را از آنچه رخ خواهد داد، مطلع کنید
فرزند خود را برای آنچه در خانه، مراسم عزاداری می بیند و رسوم سوگواری آماده کنید. به کودکان بگویید چه خواهند دید ، چه کسی آنجا خواهد بود، احساس مردم چه خواهد بود و چه خواهند کرد
برای کودکان خردسال پیش از حضور در محافل سوگواری، محیط آنجا را توصیف کنید. به عنوان مثال درباره رنگ لباس آدم ها در این مراسمات، نوع پذیرایی، گریه برخی افراد وووو صحبت کنید
قبل از حضور در مراسم عزاداری به همراه کودک لباس مناسبی انتخاب کنید و به او بگویید اگر دوست داشته باشد می تواند مانند دیگران لباس تیره بپوشد
احساسات و افکارتان را با یکدیگر به اشتراک بگذارید
نیازی نیست احساسات خود را از فرزندتان پنهان کنید یا وانمود کنید که اوضاع خوب است. وقتی از مرگ کسی که دوستش داریم ناراحتیم، درواقع در حال نشان دادن واکنشی درست در زمانی درست هستیم و مهم است که ما الگوی مناسبی برای کودکان باشیم تا با احساس ناراحتی کنار بیایند، حتی اگر بسیار دردناک باشد
دکتر کندی مور می گوید: “اگر او شما را دید که گریه می کنید ، احساس و دلیل خود را توضیح دهید.” به عنوان مثال می توانید بگویید: من غمگینم چون مادربزرگ مرده، دیگه نمی تونم ببینمش و بغلش کنم
همچنین فرصتی فراهم کنید تا فرزندتان راجع به اتفاقی که افتاده با شما صحبت کند. به احساسات ، نگرانی ها ، خاطرات آنها گوش فرا دهید و هرگاه افکار و احساساتش را با شما به اشتراک گذاشت، او را تشویق کنید
می توانید با هم نقاشی بکشید و یا نمایش بازی کنید. بچه ها معمولا از طریق بازی ها احساسات شان را بروز می دهند، مشارکت شما کمک می کند تا متوجه شوید کودک چه درکی از این ماجرا دارد و اگر احساس عدم امنیت می کند و یا خود را مقصر می داند، احساسات خوب را جایگزین آن کنید
همچنین می توانید شمع روشن کنید، آلبوم ها را ورق بزنید، خاطرات را مرورکنید و…. به کودکتان بگویید که با انجام این کارها به یاد مادربزرگ هستید. به این ترتیب به فرزندتان می آموزید به جای آنکه منزوی شود، چطور می تواند ابراز دلتنگی کند و آن را با شما در میان بگذارد
بخاطر داشته باشید که صحبت کردن در این باره همان قدر که برایتان دشوار است، حائز اهمیت نیز هست. زیرا صحبت نکردن و بی توجهی نسبت به این مسئله عواقبی همچون اختلال اضطراب جدایی، افسردگی، پرخاشگری و… را برای کودکان به همراه خواهد داشت. برای اطمینان از روش تربیتی خود می توانید با مشاورین کودک ما در ارتباط باشید
مراقب خود باشید
والدین یا فوق مراقبان فوق العاده واقعاً وجود ندارند. بهترین کاری که در این زمان می توانید انجام دهید ، همان چیزی است که فرزندانتان به آن نیاز دارند. برای مراقبت از خود نیز وقت بگذارید تا این دوران غم انگیز را در کنار هم راحت تر سپری کنید
منابع
https://st-andrews-inf.calderdale.sch.uk/wp-content/uploads/2020/04/Bereavement-information-for-parents-Telling-your-child-someone-has-died
https://www.winstonswish.org/telling-a-child-someone-died
https://kidshealth.org/en/parents/death.html
https://www.unicef.org/iran/%D8%AF%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86/%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86-%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87-%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%AA%D9%88%D8%A7%D9%86%D9%86%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D8%AE%D9%88%D8%AF-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B1-%D9%87%D8%B1%D8%A2%D9%86%DA%86%D9%87-%D8%A8%D9%87-%D8%AF%D9%84%DB%8C%D9%84-%DA%A9%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%A7-%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%D8%B3%D8%AA-%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%D9%86%D8%AF-%D8%AD%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%AA