Project Description

همان طور که میدانید تاب آوری یکی از مهم ترین مسائلی است که در اعتیاد با آن سر و کار داریم و حتی در تمامی ابعاد زندگی اجتماعی به آن نیاز مندیم.به همین دلیل لازم دیدیم اطلاعت کوتاهی در باره مبحث تاب آوری به خوانندگان وبلاگ اعتیاد ارائه دهیم

تاب آوری

افراد چگونه می‌توانند در مقابل درد، تراژدی، غم و اندوه حوادث زندگی دشوار مقاومت کنند؟ چه اتفاقی می‌افتد که یک رویداد مشابه برای دو نفر اتفاق می‌افتد، یکی می‌تواند از پس آن بربیاید امّا دیگری نابود می‌شود؟ توانایی برگشت به عقب و حرکت به جلو بعد از یک شکست، اشاره به میزان تاب‌آوری افراد دارد که چطور با یادگیری و به‌کارگیری اصول تاب‌آوری بتوان در مواجهه با دشواری‌ها عمل کرد. تاب‌آوری به‌طور بالقوه در همه افراد وجود دارد. تمرکز بر عوامل تاب‌آوری اغلب به معنای تمرکز بر نقاط قوت به‌جای نقاط ضعف است که کمک می‌کند افراد بتوانند مشکلات را پیش‌بینی و به‌طور مناسب با آن مقابله کنند. تاب‌آوری در پیشگیری از بروز مشکلات روان‌شناختی مانند افسردگی در سطح گسترده نقش مهمی دارد 

تعریف تاب آوری

ریشه کلمه (تاب آوری)، کلمه لاتین رزیلو به معنی «حالت ارتجاعی داشتن» است که در قرن 17 میلادی نیز مورد استفاده قرار می گرفت. بوم شناسان برای اولین بار مفهوم کلی آن را بیش از 30 سال قبل پذیرفتند. از آن زمان به بعد، این واژه برای مورد بلایای کوتاه مدت و پدیده های بلند مدت مانند تغییر آب و هوا مورد استفاده قرار گرفت. در فرهنگ لغت آکسفورد، تاب آوری؛ توانایی ماده یا شی در بازگشت به حالت اولیه (یک تعریف مهندسی) و ظرفیت بازیابی سریع افراد در مواجهه با مشکلات (تعریفی برگرفته از روان شناسی) معنی شده که هم خانواده انعطاف پذیری، سازگاری، مقاومت، پایداری، سختی و دوام نیز معرفی شده است. این صفت برگرفته از فعل رزیلنس به معنی انعطاف داشتن و به عقب برگشتن است. در مقابل واژه با سابقه تر  وجود دارد که معنی و ظاهر مشابهی با دارد، امّا تفاوت های اساسی به لحاظ کاربرد و ریشه لغوی دارد (غیاثوند و عبدالشاه، 1394

واژه تاب اوری که ایستادگی معنی شده، اسم فعل به معنی ایستادگی در مقابل یک عمل یا اثر و پافشاری کردن است. در فرهنگ وبستر توانایی قوی شدن، سالم شدن و موفق شدن مجدد بعد از یک رخداد بد را که بیشتر در علم روان شناسی کاربرد دارد، برای توصیف این اصطلاح به کاربرده است. مشاهده می شود که به لحاظ لغوی تفاوت معناداری بین ریشه کلمه و حتی معانی رایج و کاربردهای آن وجود دارد. در واقع دربردارنده ویژگی های متعددتری نسبت به است (جک و همکاران، 2013

خاستگاه نظری تاب آوری

هالینگ (1973) اولین کسی بود که تاب آوری را در بوم شناسی تعریف کرد: «توانایی سیستم ها در جذب تغییرات و ایستادگی در مقابل آن ها». وی همچنین به «ظرفیت بافر » اشاره کرده و تاب آوری را بر اساس اندازه شوکی که جذب می کند، اندازه گیری کرد. پیم (1991) تعریف بوم شناسی دیگری ارائه کرد و تاب آوری را برحسب سرعت بازگشت سیستم به تعادل تعریف کرد. آدگر (2000) یکی از اولین کسانی بود که تا حدی تعریف تاب آوری بوم شناختی را به جوامع انسانی گسترش داد. وی تاب آوری اجتماعی را به سرمایه اجتماعی مرتبط کرد و آن را بر حسب عوامل اقتصادی (مانند استقلال منابع)، نهادها (مانند حقوق مالکیت) و مسائل جمعیتی (مانند مهاجرت) اندازه گیری کرد. در علوم پایه و مهندسی، تاب آوري قدمتی طولانی دارد و برحسب سرعت بازگشت تعریف می شود. بر اساس این تعریف، مدت زمانی که صرف نظر از نوسان موردنیاز بعد از بروز تنش یک سازه یا سیستم به حالت تعادل اولیه باز می گردد، تاب آوري آن را مشخص می سازد (آلیسون و مارتینی ، 2008).

یکی از حوزه هاي دیگري که تاب آوري به عنوان شاخصه اي مهم در آن مورد توجه قرار گرفته، روان شناسی است. توانایی افراد در تطبیق مناسب با شرایط تنش زا و دشواري ها، تاب آوري روان شناختی گفته می شود. روان شناسان همیشه سعی کرده اند که این قابلیت انسان را براي سازگاري و غلبه بر خطر و سختی ها افزایش دهند. تاب آوري روانی در مورد کسانی به کار می رود که وقتی در معرض خطر قرار می گیرند، دچار اختلال نمی شوند. البته باید توجه داشت که تاب آوري، استرس را محدود نمی کند، مشکلات زندگی را پاك نمی کند، بلکه به افراد قدرت می دهد تا با مشکلات پیش رو مقابله سالم داشته باشند. شاید بارزترین نمونه چنین افرادي، مردم ژاپن بعد از سونامی سال 2011 باشند که پس از ویران شدن شهرها و از دست دادن نزدیک ترین افراد زندگی شان توانستند استوار بمانند، ثبات عاطفی خود را حفظ کنند، در برابر استرس و فشار سرسختانه بایستند و با نهایت توان با شرایط بسیار ناگوار خود مقابله کنند و مهم تر از همه پس از برطرف شدن همه فشارها به سرعت به حالت عادي طبیعی بازگردند. نکته جالبی که در روانشناسی در این رابطه وجود دارد این است که تاب آوري فرآیندي پویا، دشوار ولی قابل یادگیري است (غیاثوند و عبدالشاه، 1394

از جمله رویکردهایی که ممکن است بر سازگاری تأثیر داشته باشد، رویکرد روانشناسی مثبت گرا است. در سال های اخیر، رویکرد روان شناسی مثبت گرا، هدف نهایی خود را شناسایی سازه ها و شیوه هایی می داند که بهزیستی و شادکامی انسان را به دنبال دارند. از این رو، عواملی که سبب سازگاری هر چه بیشتر آدمی با نیازها و تهدیدهای زندگی شوند، بنیادی ترین سازه های مورد پژوهش این رویکرد به شمار می روند. در این میان، از نظر لاتار و چیچتی در سال 2000 و مستن در سال 2001، تاب آوری یکی از این مفاهیم و سازه ای بهنجار مورد توجه و مطالعه روانشناسی مثبت گرا است. تاب آوری فرایندی است که روان شناسان مثبت گرا مورد توجه قرار داده اند که به جای پرداختن به نابهنجاری ها و اختلال ها، بر توجه بیشتر به توانمندی هاو استعدادهای افراد تأکید دارد 

تعریف تاب آوری روانی

تاب آوری روانی سازه ای است که بر اساس رویکرد مبتنی بر نقاط قوت بنا شده و حاکی از قابلیت افراد در کنار آمدن با مشکلات و خطرات می باشد. به عبارت دیگر، تاب آوری روان شناختی سازگاری مثبت در واکنش به شرایط ناگوار است. همچنین از تأثیر روانشناختی حوادث مشکل زا محافظت می کند. به طوری که یکی از مهمترین و اساسی ترین مبنای سلامت روانی افراد میزان تاب آوری آنهاست 

تاب آوری روانی به این معنی است که فرد را قادر می سازد تا عوامل استرس زا را تجربه و بر آن غلبه کند: گونزالز، نوتون، هانون، اسمیت و دیتلینگ ، 2018

تاب آوری روانی یعنی توانایی افراد برای حفظ رشد سالم و منظم خود در برابر عوامل نامناسب مختلف است :کونگ، لیو، لیو و یو ، 2018

تاب آوری روانی یک عامل متمایزی است که پیامدهای سلامت روان را پس از ناسازگاری تحت تأثیر خود قرار می دهد:کمیتورز و همکاران، 2018

تاب آوري روانی در اصطلاح چنين تعريف مي شود «نوعي حالت قابل توسعه در فرد كه بر اساس آن قادر است در رويارويي با ناكامي ها، مصيبت ها و تعارض هاي زندگي و حتي رويدادهاي مثبت، پيشرفت ها و مسئوليت بيشتر به تلاش افزون تر ادامه دهد و براي دستيابي به موفقيت بيشتر، از پاي ننشيند».

ویژگی های افراد تاب آور

پژوهش هاي انجام شده حاكي از آن است كه برخي افراد تاب آور، پس از رويارويي با موقعيت هاي دشوار زندگي، دوباره به سطح معمولي عملكرد باز مي گردند، حال آنكه عملكرد برخي ديگر از اين افراد، پس از رويارويي با ناكامي ها، مصيبت ها و دشواري ها نسبت به گذشته ارتقا پيدا مي كند. در مجموع، افراد تاب آور، داراي اين ويژگي ها هستند

یک. واقعيت هاي زندگي را به سهولت مي پذيرند.

دو. ايمان دارند كه زندگي پرمعنا است.

سه.اين باور معمولا به وسيله ارزش هاي آنها حمايت مي شود.

4- داراي توانايي هاي چشمگيري براي وفق دادن سريع خود با تغييرات بزرگ هستند (یوسف و لوتانز، 2010). براي دستيابي به تاب آوري، گروهي از مهارت ها و نگرش ها مورد نياز است كه در اصطلاح به آنها سخت رويي گفته مي شود. سخت رويي به افراد كمك مي كند تا در رويارويي با تغييرات تنش زا، دشواري ها را به فرصت هايي پر منفعت تبديل كنند. نگرشهاي مورد نظر در سخت رويي، عبارتند از: تعهد، كنترل و چالش طلبي. مقصود از تعهد آن است كه فرد در رويارويي با شرايط دشوار، به جاي ترك صحنه، ترجيح دهد حضور خود را در صحنه حفظ كرده، به افراد درگير در آن موقعيت، در برطرف كردن دشواري كمك كند. مقصود از كنترل، آن است كه فرد به توانايي هاي خود براي اثرگذاري بر نتايج رويدادها باور داشته باشد و مقصود از چالش طلبي، آن است كه فرد در رويارويي با چالشها به جاي مقصر قلمداد كردن سرنوشت، در صدد ايجاد فرصت هايي براي رشد خود و ديگران باشد. همچنين در شكل گيري و بروز رفتارهاي سخت رويانه، فرد بايد مهارتهاي حل مسئله و تعامل با ديگران براي تعميق حمايتهاي اجتماعي را نيز در خود پرورش دهد (مادی و خوشابا ، 2015). در واقع، تاب آوري پديده اي است كه از پاسخ هاي انطباقي طبيعي انسان حاصل مي شود و علي رغم رويارويي فرد با تهديدهاي جدي، وي را در دستيابي به موفقيت و غلبه بر تهديدها توانمند مي سازد (کانگ، وانگ، هو و لیو ، 2015). با وجود اين كه تعاريف تاب آوري ممكن است متنوع باشند، كروگر و گرين معتقد اند كه افراد تاب آور در عوامل مشابهي مشترك اند. برخي از اين عوامل مشترك عبارتند از: هوش بالاتر، تازه جويي پايين تر، تعلق كمتر به مسالان بزهكار و عدم سوءمصرف مواد و بزهكاري

 

از دیدگاه روان شناسی، افراد تاب آور 5 ویژگی اصلی دارند

اول: احساس ارزشمندي

پذیرفتن خود به عنوان فردي ارزشمند و احترام قائل شدن براي خود و توانایی هایشان. بی قید و شرط دوست داشتن و سعی در شناخت نقاطم ثبت خود و پرورش دادن آنها و از طرف دیگر شناخت نقاط ضعف خود و کتمان نکردن آنها. علاوه بر آن سعی می کنند که این نارسایی ها را با واقع بینی برطرف کرده و در غیر این صورت با این ویژگی ها کنار می آیند.

دوم: مهارت در حل مسئله

افراد تاب آور، ذهنیتی تحلیلی انتقادي نسبت به توانایی هاي خود و شرایط موجود دارند، در مقابل شرایط مختلف انعطاف پذیر می باشند و توانایی شگفت انگیزي درباره پیدا کردن راه حل هاي مختلف درباره یک موقعیت یا مسئله خاص دارند. همچنین توانایی ویژه اي در تجزیه و تحلیل واقع بینانه مشکلات شخصی و پیدا کردن راه حل هاي فوري و راهبردهاي دراز مدت براي حل و فصل مشکلاتی که به آسانی و سریع حل نمی شوند را دارا هستندمهارت حل مسیله برای کودکان را اینجا و برای بزرگسالان را اینجا بخوانید

سوم:کفایت اجتماعی

این دسته از افراد مهارت هاي ارتباط با دیگران را خیلی خوب آموخته اند. آنها می توانند در شرایط سخت هم شوخ طبعی خودشان را حفظ کنند، می توانند با دیگران صمیمی شوند و در مواقع بحرانی از حمایت اجتماعی دیگران بهره ببرند؛ ضمن اینکه این گونه آدم ها می توانند سنگ صبور خوبی باشند، وقتی برایشان حرف می زنید خوب گوش می دهند و خودشان را جاي شما می گذارند. در ضمن آنها طیف وسیعی از مهارت ها و راهبردهاي اجتماعی شامل مهارت هاي گفتگو، آمادگی براي گوش دادن به دیگران و احترام گذاشتن به احساسات و عقاید دیگران که در تعاملات اجتماعی بسیار مهم است، را دارا هستند. افراد تاب آور شبکۀ حمایتی و عاطفی محکمی دارند. چنین ارتباطاتی به آنها کمک می کند، دربارة نگرانی ها و چالش هاي خود با کسی صحبت کنند، از مشورت، همدلی و همراهی آنها بهره مند شوند، راه حل هاي جدید را کشف کنند و در مجموع از لحاظ روانی احساس قدرت و آرامش کنند.

چهارم:خوش بینی

اعتقاد راسخ به اینکه آینده می تواند بهتر باشد، احساس امید و هدف مندي و باور به اینکه می توانند زندگی و آینده خود را کنترل کنند و موانع احتمالی نمی تواند آنها را متوقف سازد.

پنجم: همدلی

تاب آورها داراي توانایی برقراري رابطه توأم با احترام متقابل با دیگران هستند که موجب به هم پیوستگی اجتماعی یعنی احساس تعلق به افراد، گروه ها و نهادهاي اجتماعی می شود. برای آنکه در مورد مهارت همدلی به عنوان یکی از مهارت های زندگی بهتر بدانید اینجا را بخوانید و برای اینکه به کودکان خود آموزش دهید اینجا را بخوانید

 

 

منابع

پوتوین، سیمز، کانورز و داگلاس-آسبورن ، 2012

کانر و دیویدسون، 2003

منصوری، موسوی نصب و شمس الدینی، 1393

براست و کریستوف ، 2017

اکبری، افتخارزاده و خداکریم، 1396

مایکل ننین، ترجمه صادقی، شهری، عابدی، مؤذنی و حق شناس، 1394